សំណួរ-ចម្លើយ ៖ មេរៀនទី ២៖ អង់ស្យូស្ពែម

សំណួរ-ចម្លើយ

មេរៀនទី ២ អង់ស្យូស្ពែម

        I.      អង់ស្យូស្ពែម

1.   តើអ្វីទៅជា អង់ស្យូស្ពែម?

ចំ. អង់ស្យូស្ពែម ជារុក្ខជាតិមានគ្រាប់ការពារដោយសំបក ឬជារុក្ខ​ជាតិមានគ្រាប់ក្នុងផ្លែ។

2.   តើរុក្ខជាតិមានគ្រាប់ដែលមានកំណើតមុនគេគឺអ្វី? តើ​វា​កើត​​ឡើងនៅស័កណា? សម័យកាលណា?

ចំ. រុក្ខជាតិមានគ្រាប់ដែលមានកំណើតមុនគេលើផែនដីគឺ​ ស៊ីម​ណូស្ពែម។ វាកើត​ឡើងលើផែនដី​តាំង​ពីពាក់​​កណ្ដាល​​ស័កទី ១ ក្នុង​សម័យ​​កាលស៊ីលុយរ្យាង និងដេវ៉ូ​ញាង​។

3.   ហេតុអ្វីបានជាគេចាត់ទុកអង់ស្យូស្ពែម ជាសាខាធំបំផុតនៃ រជ្ជៈរុក្ខជាតិ?

ចំ. បានជាគេចាត់ទុកអង់ស្យូស្ពែមជាសាខាធំបំផុតនៃរជ្ជៈ​រុក្ខជាតិ ព្រោះអង់ស្យូស្ពែម​ដុះគ្រប់ទីកន្លែង​នៅ​លើ​​ផែនដី​ជាងពាក់កណ្ដាលនៃរុក្ខជាតិទាំងអស់ជាអង់ស្យូស្ពែម។

      II.      លក្ខណៈពិសេសនៃអង់ស្យូស្ពែម

1.   តើអង់ស្យូស្ពែមមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ?

ចំ. អង់ស្យូស្ពែមមានលក្ខណៈពិសេស ២ យ៉ាងគឺ

-        ផ្កាៈ ជាសរីរាង្គភេទ

-        គ្រាប់ៈ ការពារដោយសំបក។

2.   តើឬសរបស់រុក្ខជាតិមាននាទីអ្វីខ្លះ?

ចំ. ឬសរបស់រុក្ខជាតិមាននាទី ៣ យ៉ាងគឺៈ

-   ស្រូបទឹក និងអំបិលខនិជទៅដើម និងស្លឹក

-   ភ្ជាប់រុក្ខជាតិទៅនឹងដី

-   ស្តុកអាហារ។

3.   តើដើមរបស់រុក្ខជាតិមាននាទីអ្វីខ្លះ?

ចំ. ដើមរបស់រុក្ខជាតិមាននាទី ៤ យ៉ាងគឺៈ

-    ទ្រទ្រង់ផ្នែកលើដីនៃរុក្ខជាតិ

-    នាំសារធាតុខនិជពីឬសទៅស្លឹក

-    ស្ដុកអាហារ

-    ធ្វើរស្មីសំយោគ។

4.   តើស្លឹកមាននាទីដូចម្ដេចខ្លះ?

ចំ. ស្លឹកមាននាទីៈ

-   ធ្វើរស្មីសំយោគ

-   បណ្ដូរឧស្ម័ន និងបញ្ចេញចំហាយទឹក។

5.   ចូរពណ៌នាពីទម្រង់ក្នុងរបស់ស្លឹក។

ចំ. ពណ៌នាពីទម្រង់ក្នុងរបស់ស្លឹកៈ

     ក្នុងស្លឹកមានស្រទាប់កោសិកាបីប្រភេទខុសៗគ្នាគឺៈ

-     ស្រទាប់អេពីឌែមលើ និងក្រោមៈ មានស្តូម៉ាត

-     ស្រទាប់ប៉ាលីសាតៈ មានក្លរ៉ូប្លាសផ្ទុកក្លរ៉ូភីល

-     ស្រទាប់ស្ពោតៈ ផ្ទុកសរសៃស៊ីឡែម និងផ្លូអែម។

6.   តើបាច់សរសៃនាំរបស់រុក្ខជាតិមានប៉ុន្មានយ៉ាង? អ្វីខ្លះ? តើ​បាច់​​សរសៃនាំនីមួយៗមាននាទីអ្វីខ្លះ?

ចំ. បាច់សរសៃនាំរបស់រុក្ខជាតិមានពីរយ៉ាងគឺៈ

-  ស៊ីឡែមៈនាំទឹកនិងសារធាតុខនិជពីឬសតាមដើមទៅ​ស្លឹក។

-  ផ្លូអែមៈ នាំអាហារទៅ​គ្រប់កោសិកាទាំងអស់ដែលមិន​អាច ធ្វើរស្មីសំយោគបាន។

7.   តើស៊ីឡែម និងផ្លូអែមកើតឡើងពីស្រទាប់កោសិកាអ្វី? តើស្រទាប់កោសិកានេះស្ថិតនៅដូចម្ដេច?

ចំ. ស៊ីឡែម និងផ្លូអែមកើតឡើងពីស្រទាប់កោសិកាមេ។  ស្រទាប់​កោសិកា​នេះស្ថិតនៅចន្លោះស៊ីឡែម និងផ្លូអែម។

8.   តើផ្នែកផ្សេងៗនៃផ្កាមានអ្វីខ្លះ? ចូរប្រៀបធៀបផ្កា​ផ្សេង​ៗ​

ចំ. ផ្នែកផ្សេងៗនៃផ្កាមាន ត្របកផ្កា ស្រទាប់ផ្កា កញ្ចុំកេសរញី និង​កញ្ចុំកេសរឈ្មោល។ ប្រៀបធៀបផ្កាផ្សេងៗគឺៈ

-   លក្ខណៈដូចគ្នាៈ ត្របក ស្រទាប់ កញ្ចុំកេសរញី និង​ឈ្មោល។

-   លក្ខណៈខុសគ្នាៈ ទំហំ រូបរាង ក្លិន ពណ៌ទ្រង់ទ្រាយ ចំនួនកេសរញី និងឈ្មោល។

9.   តើសរីរាង្គភេទនៃរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមជាអ្វី? តើវា​មាន​នាទីដូចម្ដេចខ្លះ?

ចំ. សរីរាង្គភេទរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមជាផ្កា។ វាបង្កើត​កោសិកា​បន្តពូជឈ្មោល និងញី ហើយធ្វើអោយមាន​ការ​បង្ក​កំណើត ។

10.  តើសរីរាង្គបន្តពូជឈ្មោលរបស់ផ្កានីមួយៗគឺជាអ្វី? តើ​សរីរាង្គបន្តពូជឈ្មោលរបស់ផ្កា​នីមួយៗ​ មាន​ប៉ុន្មាន​ផ្នែក​?​ អ្វីខ្លះ? តើផ្នែក​ណាដែលផលិតគ្រាប់លំអង?

ចំ. សរីរាង្គបន្តពូជឈ្មោលនៃផ្កានីមួយៗគឺកញ្ចុំកេសរ​ឈ្មោល​។ វា​មាន​ពីរ​ផ្នែកគឺ  ទងកេសរឈ្មោល និងប្លោក​លំអង។ ផ្នែក​​​ដែលផលិត​គ្រាប់​លំអងគឺ ប្លោកលំអង។

11.  តើសរីរាង្គបន្តពូជញីរបស់ផ្កានីមួយៗគឺជាអ្វី? តើសរីរាង្គ​បន្តពូជញីរបស់ផ្កានីមួយៗមានប៉ុន្មានផ្នែក? អ្វីខ្លះ? តើ​ផ្នែក​ណាដែលមានកំណថង់អំប្រ៊ីយ៉ុង និងកាម៉ែតញី?

ចំ. សរីរាង្គបន្តពូជញីរបស់ផ្កានីមួយៗ គឺកញ្ចុំកេសរញី។ វាមាន​បីផ្នែកគឺ​ ស្ទិច​ម៉ាត កកេសរញី​ និងអូវែ។ ផ្នែកដែលមាន​កំណ​ថង់អំប្រ៊ីយ៉ុង និង​កាម៉ែតញី គឺអូវែ។

12.  តើប្លោកលំអងគឺជាអ្វី?

ចំ. ប្លោកលំអង ជាទម្រង់មួយដែលមានរាងជាថង់ស្ថិត​នៅ​ខាងចុងទងកេសរឈ្មោល។ វាផលិត​គ្រាប់​លំអង​។​

13.  តើគ្រាប់លំអងគឺជាអ្វី? តើនៅពេលណាដែលគ្រាប់​លំអង​​ហើរ​តាមខ្យល់?

ចំ. គ្រាប់លំអង​ ជា​ទម្រង់មួយដែលមានណ្វៃយ៉ូអាប្លូអ៊ីតពីរគឺ ណ្វៃយ៉ូលូតលាស់ និង​ណ្វៃយ៉ូបន្តពូជ។ វាផលិតកាម៉ែត​ឈ្មោល​។​ គ្រាប់លំអង​ហើរ​​តាមខ្យល់ពេលគ្រាប់​លំអង​ទុំ ប្លោកលំអងផ្ទុះបែក រួចបញ្ចេញគ្រាប់លំអងទៅក្នុង​ខ្យល់​។

14.  តើអ្វីទៅជាស្ទិចម៉ាត? តើវាមាននាទីដូចម្ដេច? តើ​សភាព​ស្អិតរបស់ស្ទិចម៉ាតមាន​ប្រយោជន៍​អ្វី​ចំពោះ​ផ្កា​?

ចំ. ស្ទិចម៉ាត ជាផ្នែកកំពូលនៃកញ្ចុំកេសរញី។ វាទទួលយក​គ្រាប់លំអង។ សភាពស្អិត​របស់ស្ទិច​ម៉ាត​មាន​ប្រយោជន៍​ចំពោះ​​​​​ផ្កាគឺ ទទួលយកគ្រាប់លំអងកុំអោយជ្រុះ។

15.  ដូចម្ដេចហៅថា ដំណើរលំអង? តើដំណើរលំអងមាន​ប៉ុន្មាន​​យ៉ាង? អ្វីខ្លះ? ចូររៀបរាប់។

ចំ. ដំណើរលំអង ជាការផ្ទេរគ្រាប់លំអងពីប្លោកលំអងទៅ​លើ​ស្ទិច​ម៉ាត។ ដំណើរលំអងមានពីរ​យ៉ាងគឺ

-   ដំណើរលំអងឯង ឬស្វ័យដំណើរលំអង ជាការផ្ទេរ​គ្រាប់លំអងនៃប្លោកលំអងទៅលើ​ស្ទិចម៉ាត​នៃផ្កាតែមួយ

-   ដំណើរលំអងកាត់ ជាការផ្ទេរគ្រាប់លំអងនៃប្លោក​លំអង​នៃផ្ការុក្ខជាតិ១ទៅលើស្ទិចម៉ាតនៃផ្កា​រុក្ខជាតិ​​១ទៀត​។

16.  តើពណ៌ស្រស់ស្អាត និងក្លិនក្រអូបនៃផ្កាមាន​ប្រយោជន៍​អ្វី? តើភ្នាក់ងារអ្វីខ្លះជាអ្នកនាំដំណើរ​លំអង?

ចំ. ពណ៌ស្រស់ស្អាត និងក្លិនក្រអូបនៃផ្កាមានប្រយោជន៍ក្នុង​ការទាក់​ទាញសត្វល្អិត។ ភ្នាក់ងារជាអ្នក​នាំ​ដំណើរ​​លំអង​មាន ទឹក ខ្យល់ បក្សី មនុស្ស ប្រចៀវ ជ្រឹង សត្វល្អិត…។

17.  ហេតុអ្វីបានជាមនុស្សធ្វើដំណើរលំអងសិប្បនិម្មិត? តើ​សត្វ​​ល្អិតអាចនាំគ្រាប់លំអង​ដោយរបៀប​ណា?

ចំ. ​បានជាមនុស្សធ្វើដំណើរលំអងសិប្បនិម្មិត ព្រោះគេចង់​បង្កាត់​រុក្ខ​ជាតិមានលក្ខណៈពិសេសៗ (ពូជថ្មី) ដែលគេចង់​បាន។ សត្វល្អិតអាចនាំគ្រាប់លំអងដោយការ​ទាក់ទាញ​របស់ផ្កា។ នៅពេល​ឃើញ​ផ្កា​មាន​ពណ៌ស្រស់ និងក្លិន​ក្រអូប សត្វល្អិតទៅទុំលើផ្កា​ដោយត្រដុសនឹងប្លោកលំអង ហើយ​ក៏ត្រូវ​គ្រាប់​លំអង​រោយពាសពេញខ្លួន។ ពេលសត្វទុំ​លើផ្កាមួយទៀត គ្រាប់លំអងដែលជាប់នឹងសត្វល្អិត​ក៏​ធ្លាក់​លើ​ស្ទិចម៉ាតរបស់ផ្កានោះ។

18.  តើផ្នែកណារបស់ផ្កាដែលមានដំណើរលំអង?

ចំ. ផ្នែករបស់ផ្កាដែលមានដំណើរលំអង គឺគ្រាប់លំអង។  

19.  រុក្ខជាតិមួយដើម ស្លឹកមានទ្រនុងស្របផ្ការបស់វាមាន​ ៣ ​ស្រទាប់ តើរុក្ខជាតិនេះស្ថិតនៅក្រុមណា?

ចំ. រុក្ខជាតិមួយដើម ស្លឹកមានទ្រនុងស្រប ផ្ការបស់វា​មាន ៣ ស្រទាប់ រុក្ខជាតិនេះស្ថិតនៅ​ក្រុម​ម៉ូណូ​កូទីលេដូន។

20.  តើផ្នែកណានៃគ្រាប់លំអង ដែលមាននាទីនាំ​ស្ពែម៉ាតូ​សូអ៊ីត​ទៅជួបអូអូស្វ៊ែ?

ចំ. ផ្នែកដែលនាំស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីតទៅជួបអូអូស្វ៊ែគឺ បំពង់​លំអង។

21.  តើគ្រាប់លំអង និងស្ប៉មានលក្ខណៈដូចគ្នាអ្វីខ្លះ? តើ​ការ​បង្ក​កំណើតនៃរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែម​អោយ​កំណើត​​ជាអ្វីខ្លះ?

ចំ. គ្រាប់លំអង និងស្ប៉មានលក្ខណៈដូចគ្នាគឺ វាមានទម្រង់​តូច​ល្អិត ហើយជាកោសិកាអាប្លូអ៊ីតដូចគ្នា។ ការបង្ក​កំណើតរបស់រុក្ខជាតិ​អង់​ស្យូស្ពែម អោយកំណើតជាស៊ីកូត ដែលនឹងលូតលាស់ជា​អំប្រ៊ី​យ៉ុង និងអាល់ប៊ុយមែនដែល​ជា​ម៉ាសកោសិកាមួយ​ផ្ទុកអាហារ​បម្រុង។

22.  តើដំណើរលំអងសិប្បនិម្មិត ជាដំណើរលំអងកាត់ ឬ​ដំណើរ​លំអងឯង? ចូរបញ្ជាក់អំណះអំណាង។

ចំ. ដំណើរលំអងសិប្បនិម្មិត ជាដំណើរលំអងកាត់ ព្រោះ​ដំណើរ​លំអងសិប្បនិម្មិត ជាការផ្ទេរគ្រាប់​លំអង​ពីប្លោក​លំអ​ង​​ដែល​ត្រូវបញ្ជូនដោយសារមនុស្សពីផ្ការុក្ខជាតិមួយ ទៅលើ​ស្ទិចម៉ាតផ្ការុក្ខជាតិមួយ​ផ្សេង​ទៀត​។

23.  ប្រៀបធៀបស្វ័យដំណើរលំអងនិងដំណើរលំអងកាត់។

ចំ. ប្រៀបធៀបស្វ័យដំណើរលំអង និងដំណើរលំអងកាត់ៈ

-   លក្ខណៈដូចគ្នាៈ ផ្ទេរគ្រាប់លំអងទៅលើស្ទិចម៉ាត។

-   លក្ខណៈខុសគ្នាៈ

· ស្វ័យដំណើរលំអង ជាការផ្ទេរគ្រាប់លំអងពីប្លោក​ លំអង​ទៅលើស្ទិចម៉ាតនៃផ្ការុក្ខជាតតែមួយ។

· ដំណើរលំអងកាត់ ជាការផ្ទេរគ្រាប់លំអងពីប្លោក លំអងនៃផ្ការុក្ខជាតិ១ ទៅលើស្ទិចម៉ាតនៃផ្កា​រុក្ខជាតិ​​​​១​​ផ្សេងទៀត។

   III.      ការបន្តពូជរបស់អង់ស្យូស្ពែម

1.   តើកំណគ្រាប់លំអងប្រព្រឹត្តទៅនៅឯណា? ហើយវា​ប្រព្រឹត្តទៅដូចម្ដេច?

ចំ. កំណគ្រាប់លំអងប្រព្រឹត្តទៅក្នុងប្លោកលំអង។ ដំណើរ​កំណ​​គ្រាប់​លំអងៈ ក្នុងប្លោកលំអង​មាន​ស្ប៉​អាប្លូអ៊ីតដែល​កើតឡើងតាមចំណែកមេយ៉ូស​។ ស្ប៉នីមួយៗ​ចែកខ្លួន​មួយ​ដង​តាម​​មីតូស រួចលូត​លាស់​ជា​​គ្រាប់​លំអង។ គ្រាប់​លំអង​នីមួយៗ​មាន​ណ្វៃយ៉ូ​អាប្លូអ៊ីតពីរគឺ ណ្វៃយ៉ូបន្ត​ពូជ និង​ណ្វៃយ៉ូ​​លូត​លាស់។

2.   តើថង់លំអង និងកាម៉ែតញីកកើតឡើងយ៉ាងដូចម្ដេច?

ចំ. កោសិកាមេមួយរងចំណែកមេយ៉ូសបង្កើតបានស្ប៉អាប្លូអ៊ីត ៤ តែ​​ងាប់​អស់ ៣​ សល់មួយ​រង​មីតូស​បីដង​បង្កើត​​​​ជា ថង់​កំណ​។ ថង់​កំណ​នេះមាន​កោសិកា​ ៧  និង​ណ្វៃយ៉ូ ៨ ។

3.   តើដំណុះគ្រាប់លំអងប្រព្រឹត្តទៅដូចម្ដេច ក្រោយពីវា​ធ្លាក់​លើ​ស្ទិចម៉ាត?

ចំ. ក្រោយពីធ្លាក់លើស្ទិចម៉ាត គ្រាប់​លំអង​ក៏ដុះពន្លកឡើង រួច​ពន្លូតខ្លួនជាបំពង់លំអងរហូតដល់អូវុល​។ ណ្វៃយ៉ូទាំងពីរ​ធ្វើ​ដំណើរក្នុងបំពង់លំអង។ ណ្វៃយ៉ូលូតលាស់ហាក់ដូច​ជា​នាំដំណើរលូតលាស់​នៃ​បំពង់លំអង ហើយ​រលាយបាត់​ទៅ​វិញ តែណ្វៃយ៉ូបន្តពូជចែកខ្លួនតាម​មីតូស​​បង្កើត​ស្ពែម៉ា​តូ​សូ​អ៊ីត​ពីរគ្មាន​ផ្លាសែល។ នៅ​ពេល​​​​​បំព​ង់​​លំអងប៉ះនឹងថង់​កំណ​​​របស់អូវុល ស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីតក៏​ចូល​ទៅក្នុង​ថង់កំណ​តាម​​មីក្រូពីល។

4.   ដូចម្ដេចហៅថា ការបង្កកំណើតទ្វេ? ចូររៀបរាប់​សង្ខេប​ពីដំណើរ​ប្រព្រឹត្តទៅ នៃការបង្កកំណើត​ទ្វេរបស់​​​រុក្ខជាតិ​អង់ស្យូស្ពែម។

ចំ. ការបង្កកំណើតទ្វេ ជាការបង្កកំណើតពីរដងក្នុងពេលតែ​មួយ។​ ដំណើរ​​ប្រព្រឹត្តទៅៈ

-   ស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីតទី១ (n) បង្កកំណើតនឹងអូអូស្វ៊ែ (n) បង្កើត​​ស៊ីកូត (2n) រួចលូតលាស់​​ជាអំប្រ៊ីយ៉ុង។

-   ស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីតទី២ (n) រលាយជាមួយណ្វៃយ៉ូ​ប៉ូលែ (2n)  បង្កើត​​​ជាអាល់ប៊ុយមែនទ្រីប្លូអ៊ីត​(​3n)។

5.   ចូរប្រៀបធៀបគ្រាប់លំអង និងមីក្រូស្ប៉។

ចំ. ប្រៀបធៀបគ្រាប់លំអង និងមីក្រូស្ប៉ៈ

+ ចំណុចដូចគ្នាៈ មានទម្រង់តូចល្អិត ជាកោសិកាអាប្លូអ៊ីត

+ ចំណុចខុសគ្នាៈ

-  មីក្រូស្ប៉ៈ មីតូស១ដងបង្កើតគ្រាប់លំអង ៤ ណ្វៃយ៉ូអាប្លូអ៊ីត ១ ជាអ្នកបង្កើតគ្រាប់លំអង។

-  គ្រាប់លំអងៈ កើតពីមីក្រូស្ប៉មីតូស១ដង ណ្វៃយ៉ូអាប្លូអ៊ីត២ ជាអ្នកបង្កើតកាម៉ែតឈ្មោល។

6.   តើការបង្កកំណើតនៃផ្កាអាចកើតមានឡើងពេលណា?

ចំ. ការបង្កកំណើតរបស់ផ្កាអាចកើតមានឡើង នៅពេលដែល​គ្រាប់លំអងធ្លាក់​ទៅលើស្ទិចម៉ាត​នៃផ្កា​ប្រភេទ​តែមួយ រួច​ដុះ​ពន្លកពន្លូតជាបំពង់លំអងចូលទៅដល់ថង់កំណ ដែល​នៅ​ទី​នោះការ​បង្ក​កំណើត​នឹងកើតមានឡើង។

7.   គេថាគ្រាប់លំអងមិនមែនជាកាម៉ែតឈ្មោលទេ។ តើ​ពិត ឬទេ? ចូរបញ្ជាក់អំណះអំណាងរបស់អ្នក។

ចំ. គ្រាប់លំអងមិនមែនជាកាម៉ែតឈ្មោលទេ គឺវាជាអ្នក​បង្កើត​ស្ពែម៉ាតូ​សូអ៊ីត។  គ្រាប់លំអងមាន​ណ្វៃយ៉ូ​អាប្លូអ៊ីតពីរគឺៈ

-   ណ្វៃយ៉ូលូតលាស់ៈ ជាអ្នកនាំដំណើរលូតលាស់នៃបំពង់ លំអងចាក់ចូលដល់អូវុល ហើយ​ក៏​រលាយ​បាត់។

-   ណ្វៃយ៉ូបន្តពូជៈ ចែកខ្លួនតាមមីតូសបង្កើតបានស្ពែម៉ាតូ សូ​អ៊ីតពីរ។

8.   ចំពោះរុក្ខជាតិ តើអូវុលជាកាម៉ែតញី ឬទេ? ចូរបញ្ជាក់​អំណះ​អំណាងរបស់អ្នក។

ចំ. ចំពោះរុក្ខជាតិ អូវុលមិនមែនជាកាម៉ែតញីទេ ព្រោះអូវុល​ជា​​ទម្រង់​ពហុកោសិកា ដែលមាន​កោសិកា​មេមួយ​សំរាប់​ធ្វើ​មេយ៉ូសបង្កើតស្ប៉បួន ស្ប៉បីងាប់ ស្ប៉ ១ សល់​មីតូសបី​ដង​បង្កើត​ជា​ថង់​កំណ​មួយ​មាន​កោសិកា ៧ និង​ណ្វៃយ៉ូ​ ៨។

9.   តើអំប្រ៊ីយ៉ុងរបស់រុក្ខជាតិលូតលាស់ពីអ្វី? តើអាល់ប៊ុយ​មែននៃគ្រាប់រុក្ខជាតិកើតឡើងពីអ្វី?

ចំ. ប្រ៊ីយ៉ុងរបស់រុក្ខជាតិលូតលាស់ពីស៊ីកូត (2n) ដែលកើត ពីការ​បង្កកំណើតរវាងស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីត និងអូអូស្វ៊ែ។ វាធ្វើ មីតូស ហើយ​លូត​លាស់ជាអំប្រ៊ីយ៉ុង។ អាល់ប៊ុយមែន​នៃ​គ្រាប់រុក្ខជាតិកើត​ឡើង​ពីការរលាយចូលគ្នា នៃស្ពែម៉ា​តូ​សូ​អ៊ីត​​​ទី ២ នឹងណ្វៃយ៉ូប៉ូលែបង្កើតអាល់ប៊ុយមែន​ទ្រីប្លូ​អ៊ីត។

10.  ដូចម្ដេចដែលហៅថា ស្ប៉រ៉ូភីត? កាម៉ែតូភីត? តើការ​ឆ្លាស់​​កំណើតនៃស្ប៉រ៉ូភីត និងកាម៉ែតូភីតឆ្លងកាត់​វគ្គអ្វី​ខ្លះ​?​​ តើ​បាតុភូតអ្វីខ្លះ ដែលប្រព្រឹត្តឡើងនៅដំណាក់​ចាប់​​ផ្ដើមនៃ​វគ្គ​នីមួយៗ?

ចំ. ស្ប៉រ៉ូភីត ជាទម្រង់នៃរុក្ខជាតិដែលផលិតស្ប៉។ កាម៉ែតូភីត​ ជាទម្រង់នៃរុក្ខជាតិដែលផលិតកាម៉ែត។ ការ​ឆ្លាស់​​កំណើត​នៃ​ស្ប៉រ៉ូ​ភីត និងកាម៉ែតូភីតឆ្លងកាត់​វគ្គឌីប្លូអ៊ីត​និងអាប្លូអ៊ីត។ បាតុភូតដែល​​ប្រព្រឹត្ត​ឡើង នៅដំណាក់​ចាប់​ផ្ដើម​នៃវគ្គ​នីមួយ​ៗ​គឺៈ

-   វគ្គឌីប្លូអ៊ីតៈ គឺការបង្កកំណើត។

-   វគ្គអាប្លូអ៊ីតៈ គឺមេយ៉ូស។

11.  តើអំប្រ៊ីយ៉ុងរបស់រុក្ខជាតិមានអ្វីខ្លះ? ហើយវាចិញ្ចឹមជីវិត​ដោយសារអ្វីខ្លះ?

ចំ. អំប្រ៊ីយ៉ុងរបស់រុក្ខជាតិមានកូទីលេដុង ពន្លកដើម និង​ពន្លកឬស ហើយ​វាចិញ្ចឹមជីវិតដោយសារអង់​ដូស្ពែម​ដែល​​​ផ្ទុកអាហារអំប្រ៊ីយ៉ុងរហូតដល់វាអាចផលិតអាហារ ដោយ ខ្លួនឯងបាន។

12.  តើគ្រាប់នីមួយៗមានប៉ុន្មានផ្នែក? អ្វីខ្លះ?

ចំ. គ្រាប់នីមួយៗមានបីផ្នែកគឺ សំបកគ្រាប់ អំប្រ៊ីយ៉ុង និង​អង់ដូស្ពែម។

13.  តើទម្រង់ដែលផលិតកាម៉ែតហៅថាអ្វី? ហើយកោសិកា​នីមួយៗមានក្រូម៉ូសូមដូចម្ដេច?

ចំ. ទម្រង់ផលិតកាម៉ែតហៅថាកាម៉ែតូភីត។ កោសិកា​នីមួយ​​ៗ​នៃ​កាម៉ែតូភីតមានក្រូម៉ូសូមអាប្លូអ៊ីត (n)។

14.  តើទម្រង់ដែលផលិតស្ប៉ហៅថាអ្វី?​ ហើយកោសិកា​នីមួយៗ​មានក្រូម៉ូសូមដូចម្ដេច?

ចំ. ទម្រង់ផលិតស្ប៉ហៅថា ស្ប៉រ៉ូភីត។ កោសិកា​នីមួយ​​ៗ​នៃ​ស្ប៉រ៉ូភីតមានក្រូម៉ូសូមឌីប្លូអ៊ីត (2n)។

15.  តើវដ្ដជីវិតរបស់រុក្ខជាតិមានផ្កា ឬអង់ស្យូស្ពែមមាន​ប៉ុន្មាន​ដំណាក់ ? ចូររៀបរាប់។

ចំ. វដ្ដជីវិតនៃការបន្តពូជរបស់រុក្ខជាតិមានផ្កាមាន​ ២​ ដំណាក់​គឺ ដំណាក់ផ្កា និងដំណាក់គ្រាប់។ ក្នុងប្លោកលំអងមាន​គ្រាប់​​លំអង។ ក្រោយ​ចែកខ្លួនតាមមីតូស ណ្វៃយ៉ូទី ២ នៃ​គ្រាប់លំអងបង្កើត​បានស្ពែម៉ា​តូសូ​អ៊ីត​២។ អូវែផ្ទុកអូវុល។ ក្រោយ​មេយ៉ូស​កោសិកាមេ​ក្នុង​អូវុល បង្កើតបានស្ប៉​អាប្លូ​អ៊ីត ៤ តែស្ប៉ ៣ ងាប់ សល់ស្ប៉ ១ ​ចែកខ្លួនបីដងតាម​មីតូស​​បង្កើត​បាន​ថង់កំណ។ ក្នុងថង់កំណមានអូអូស្វ៊ែមួយ​ជួប​នឹងស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីតទី១បង្កើតស៊ីកូត រួចលូត​លាស់ជា​អំប្រ៊ីយ៉ុង ឯ​ស្ពែម៉ាតូសូអ៊ីត​ទី ២ ​ជួបនឹង​ណ្វៃយ៉ូ​ប៉ូលែបង្កើត​អាល់​ប៊ុយ​មែន។ គ្រាប់ដុះបង្កើតបានជារុក្ខជាតិថ្មី។

    IV.      ប្រៀបធៀបម៉ូណូកូទីលេដូន និងឌីកូទីលេដូន

1.   តើរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមចែកជាប៉ុន្មានថ្នាក់? អ្វីខ្លះ?

ចំ. រុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមចែកជា ២ ថ្នាក់គឺម៉ូកូទីលេដូន និងឌីកូ​ទីលេដូន។

2.   គេសម្គាល់រុក្ខជាតិឌីកូទីលេដូនបានដោយសារអ្វី?

ចំ. សម្គាល់រុក្ខជាតិឌីកូទីលេដូនបានដោយសារៈ

-        គ្រាប់មានកូទីលេដុង ២

-        ស្លឹកមានទ្រនុងបែកខ្នែង

-        ផ្កាមាន ៤ ឬ ៥ ស្រទាប់

-        ដើមមានបាច់សរសៃនាំជារង្វង់

-        ឬសកែវ។

3.   គេសម្គាល់រុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូនបានដោយសារអ្វី?

ចំ. គេសម្គាល់រុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូនបានដោយសារៈ

-        គ្រាប់មានកូទីលេដុង ១

-        ស្លឹកមានទ្រនុងស្រប

-        ផ្កាមាន ៣ ស្រទាប់ ឬគំរូ ៣

-        ដើមមានបាច់សរសៃនាំរាយប៉ាយ

-        ឬសស្ញែ។

4.   តើពោតជារុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូនរឺឌីកូទីលេដូន?ព្រោះ​អ្វី?

ចំ.  ពោតជារុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូន ព្រោះវាមានៈ

-   គ្រាប់មានកូទីលេដុងតែមួយ

-   ផ្កាមានស្រទាប់បី​

-   ស្លឹកវែងមានទ្រនុងស្រប

-   បាច់សរសៃនាំស្ថិតនៅរាយប៉ាយ

-   ដើមទោល។

5.   ចូរប្រៀបធៀបរុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូននិងម៉ូណូកូទីលេដូន។

1.    ចំ. ប្រៀបធៀបរុក្ខជាតិម៉ូណូកូទីលេដូន និងម៉ូណូកូទីលេដូនៈ

-     លក្ខណៈដូចគ្នាៈ ជារុក្ខជាតិមានផ្កា មានគ្រាប់ការពារ​ដោយសំបក មានកូទីលេដុង និងមានបាច់សរសៃនាំ។

-     លក្ខណៈខុសគ្នាៈ

ម៉ូណូកូទីលេដូន	ឌីកូទីលេដូន
-      គ្រាប់មានកូទីលេដុង ១ -      ស្លឹកមានទ្រនុងស្រប -      ផ្កាមានស្រទាប់ ៣ -      ដើមមានបាច់សរសៃនាំ ស្ថិតនៅរាយប៉ាយ -      ឬស ជាឬសស្ញែ។	-   គ្រាប់មានកូទីលេដុង ២ -   ស្លឹកមានទ្រនុងបែកខ្នែង -   ផ្កាមានស្រទាប់ ៤ ឬ ៥ -   ដើមមានបាច់សរសៃនាំស្ថិត នៅជារង្វង់ -   ឬស ជាឬសកែវ។

      V.   ផលប្រយោជន៍របស់រុក្ខជាតិមានគ្រាប់ 

1.   តើរុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមានប្រយោជន៍អ្វីខ្លះ? ចូរលើក​ឧទាហរណ៍អោយបានបី។

ចំ. រុក្ខជាតិអង់ស្យូស្ពែមានប្រយោជន៍ដូចជាៈ

-      ជាអាហាររបស់មនុស្ស និងសត្វ

-      ជាគ្រឿងសង្ហារឹម

-      ជាឪសថសម្រាប់ព្យាបាលជម្ងឺ

-      ធ្វើជាក្រណាត់ ឬសរសៃអំបោះ

-      ធ្វើជាកង់ឡាន។

ឧទាហរណ៍ៈ

-   ជ័រកៅស៊ូៈ យកទៅស្លក្នុងរោងចក្រធ្វើជាកង់ឡាន

-   កប្បាសៈ ច្នៃធ្វើជាសរសៃអំបោះ

-   ឈើបេង នាងនួន

-    ធ្វើជាគ្រឿងសង្ហារឹមប្រណិត។

ចប់